علل و علائم آب سیاه چشم

گلوکوم یا آب سیاه چشم، بیماری است که می تواند سبب آسیب عصب بینایی و در نتیجه کوری شود. علت این آسیب در اغلب موارد بالا رفتن فشار مایع داخل چشم است.

گاهی به گلوکوم "دزد بی صدای بینایی" نیز می گویند، زیرا به تدریج و بدون هیچ گونه نشانه ای می تواند بینایی را از بین ببرد. درمان زودرس می تواند مانع پیشرفت بیماری و کاهش دید بیمار گردد.

عصب بینایی، شبکیه (پرده نازک حساس به نور در قسمت عقب کره چشم) را به مغز متصل می کند. برای داشتن دید خوب، سالم بودن عصب بینایی ضروری است.

علل بیماری

اگر چشم را به یک بادکنک تشبیه کنیم، همان گونه که فشار هوای داخل بادکنک موجب حفظ شکل بادکنک می شود، فشار مایع داخل چشم  نیز کمک می کند تا چشم، شکل کروی خود را حفظ کند و درست عمل کند.

مایع داخل چشم که به آن زلالیه می گویند، به طور مداوم در داخل چشم ترشح می شود و اضافی آن از طریق کانال هایی از چشم خارج می شود تا فشار داخل چشم همیشه ثابت بماند. علل بسیار متنوعی از جمله علل ژنتیکی و ارثی می توانند موجب بسته شدن این کانال ها و افزایش فشار داخل چشمی شوند.

انواع بیماری

گلوکوم انواع زیادی دارد، اما به طور خلاصه می توان آن را به سه گروه تقسیم کرد:

1- گلوکوم زاویه باز : شایع ترین نوع گلوکوم است. متاسفانه این بیماری تا به مراحل بسیار پیشرفته نرسد، هیچ گونه نشانه ای ندارد و هر فرد به ظاهر سالمی ممکن است به آن مبتلا باشد. در موارد بسیار پیشرفته، کوری ایجاد می گردد.

2- گلوکوم زاویه بسته : این نوع گلوکوم با درد چشم، قرمزی چشم ، تاری دید ، روئیت هاله در اطراف نورها، سردرد و تهوع نمایان می شود. این علائم در فردی که قبلا هیچ گونه بیماری نداشته، به طور ناگهانی ظاهر می شود.

3- گلوکوم مادرزادی : گلوکوم مادرزادی در نوزادان و شیرخواران با علائم اشک ریزش ‌‌، بستن چشم ها در تماس با نور یا ترس از نور و جمع کردن پلک ها مشخص می شود. گاهی قرنیه چشم بزرگ و کدر می شود.

علائم بیماری

گلوکوم زاویه باز در ابتدا علامت خاصی ندارد. دید طبیعی بوده و دردی وجود ندارد. با ادامه یافتن بیماری، بیمار متوجه می شود هر چند اشیایی را که جلویش قرار دارند خوب می بیند، ولی اشیایی را که در کنار قرار داشته و باید از گوشه چشم به آنها نگاه کند، به خوبی نمی تواند ببیند.

بیمار مبتلا به گلوکوم در صورت عدم درمان ممکن است ناگهان متوجه شود که "دید کناری" ندارد. درست مانند این است که دارد از درون یک لوله به اطراف نگاه می کند. تداوم بیماری ممکن است سبب از بین رفتن باقیمانده دید، حتی در مرکز چشم و بروز کوری شود.

تشخیص بیماری

بسیاری تصور می کنند در صورتی مبتلا به گلوکوم هستند، که فشار چشم شان بالا باشد، اما همیشه این طور نیست. فشار بالای چشم خطر ابتلا به گلوکوم را افزایش می دهد، ولی بالا بودن فشار چشم الزاما به معنای ابتلا به گلوکوم نیست.

ابتلا یا عدم ابتلا به گلوکوم در اثر بالا بودن فشار چشم، بستگی به میزان تحمل عصب بینایی دارد و این میزان در افراد مختلف متفاوت است. هر چند فشار طبیعی معمولا بین 12 تا 21 میلی متر جیوه است، ولی حتی در این فشار نیز ممکن است شخصی مبتلا به گلوکوم باشد و این نشان می دهد که معاینه چشم اهمیت بسیار زیادی دارد.

چشم پزشک برای تشخیص گلوکوم باید اقدامات تشخیصی زیر را انجام دهد:

حدت بینایی (Visual Acuity): در این تست که با استفاده از چارت های بینایی انجام می شود، بینایی بیمار در فواصل متفاوت مشخص می شود.

میدان بینایی: در این تست، دید کناری (محیطی) بیمار اندازه گیری می شود. با توجه به این که از دست دادن دید کناری یکی از علائم گلوکوم است، این تست به تشخیص بیماری کمک می کند.

اتساع مردمک: در این تست با استفاده از قطره ای مخصوص، مردمک چشم بیمار گشاد می شود و بدین ترتیب چشم پزشک دید بهتری برای معاینه عصب بینایی پیدا می کند. بعد از معاینه ممکن است دید نزدیک تا چند ساعت تار باشد.

تونومتری: در این تست فشار مایع داخل چشم اندازه گیری می شود.

افراد در معرض خطر ابتلا به گلوکوم

عوامل مستعد کننده بر حسب نوع گلوکوم متفاوت هستند.

فشار بالای چشم، سن بالای 40 سال، سابقه فامیلی ابتلا به گلوکوم، نزدیک بینی، فشار خون بالا، بیماری قلبی، دیابت و استفاده دراز مدت از کورتون ها می توانند فرد را مستعد ابتلا به گلوکوم زاویه باز کنند.

سن بالا، سابقه فامیلی گلوکوم حاد،‌ دوربینی و استفاده از قطره های گشاد کننده مردمک می تواند فرد را مستعد ابتلا به گلوکوم زاویه بسته نمایند.

پیشگیری

با توجه به این که شایع ترین نوع گلوکوم یعنی گلوکوم زاویه باز تا مراحل پیشرفته بیماری نشانه ای ندارد، تنها راه این که بدانیم آیا مبتلا به گلوکوم هستیم یا نه این است که تحت معاینه کامل چشم پزشکی قرار بگیریم، به ویژه افراد بالای 40 سال بهتر است سالانه تحت معاینه چشم پزشکی قرار گیرند.

همچنین افرادی که در فامیل خود یک فرد مبتلا به گلوکوم دارند، حتما لازم است تحت معاینه چشمی قرار گیرند.

نکته دیگر توجه داشتن به علائم گلوکوم حاد یعنی تاری دید همراه درد چشم، قرمزی چشم، دیدن هاله اطراف نورها، سردرد و تهوع  است تا در صورت بروز سریعا به چشم پزشک مراجعه شود.

در مورد نوزادان باید معاینه چشم پزشکی در بدو تولد صورت گیرد و علاوه بر معاینه منظم چشم پزشکی، پدر و مادر به شکل ظاهری چشم و علائم غیر طبیعی مثل اشک ریزش و ترس از نور در نوزاد یا شیرخوار خود توجه داشته باشند.

پیش آگهی

در صورتی که گلوکوم به موقع تشخیص داده نشود و درمان نگردد می تواند موجب از بین رفتن بینایی شود. با توجه به این که درمان های موجود تنها می تواند مانع از پیشرفت بیشتر بیماری شود، بنابراین هر چه بیماری در مرحله زودتری تشخیص داده شود می توان کمک بیشتری به حفظ بینایی فرد کرد.

فرآوری : نیره ولدخانی

بخش تغذیه و سلامت تبیان

منابع:

سایت کلینیک تخصصی و فوق تخصصی چشم ونک

سایت بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی نور

اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.

برای شرکت در بحث های انجمن بهداشت و سلامت سایت، اینجا را کلیک کنید.